Benedykt Peczko

Ze względu na to, że neuro-lingwistyczna psychoterapia (NLPt) posługuje się wieloma pojęciami i modelami, które stosuje również neurolingwistyczne programowanie (NLP), osoby postronne często utożsamiają ze sobą oba te systemy. To tak, jakby stawiać znak równości np. między psychologią poznawczą a psychoterapią poznawczą. Tu także język obu dziedzin jest w dużym stopniu wspólny. Podobnie jest w przypadku psychologii behawiorystycznej i psychoterapii behawioralnej. Jednak w odniesieniu do NLP i NLPt sytuacja jest bardziej złożona. W kognitywizmie i behawioryzmie mamy z jednej strony dziedzinę teoretyczną (psychologię), a z drugiej stosowaną (psychoterapię), co ułatwia ich rozróżnienie. Tymczasem zarówno NLP, jak i NLPt to dyscypliny stosowane, w mniejszym stopniu angażujące się w tworzenie odrębnych koncepcji teoretycznych.

Dlatego dobrze jest znać podstawowe wyróżniki dotyczące NLP i NLPt, co pozwala uniknąć pułapek myślowych, w które wpadło już wielu autorów, także w Polsce. W poprzedniej części opisałem cztery zasadnicze różnice między dwoma omawianymi systemami. Poniżej przedstawię kolejne, równie istotne. Ich znajomość pozwoli pełniej zrozumieć co łączy, i co dzieli dwa omawiane systemy.

  1. NLP słynie z szybkich, krótkoterminowych interwencji wprowadzania zmiany, dzięki czemu jest chętnie wykorzystywane przez trenerów grupowych, coachów, mediatorów, w różnego rodzaju poradnictwie itp. Natomiast NLPt w zależności od zgłaszanych problemów może być stosowane zarówno w wersji krótko, średnio, jak i długoterminowej. Ze względu na to, że NLPt przywiązuje znacznie większą wagę do procesu terapeutycznego oraz rozwoju relacji terapeutycznej jako nadrzędnego czynnika leczącego, uwzględnia ono dłuższą perspektywę czasową, niż NLP. Psychoterapia długoterminowa oznacza w tym przypadku również wieloletnie procesy.
  2. NLP jest adresowane przede wszystkim do osób, które względnie satysfakcjonująco radzą sobie w życiu, ale poszukują nowych umiejętności psychologicznych (interpersonalnych i intrapersonalnych), chcą sprawniej realizować swoje cele lub po prostu dbają o samorozwój. Adepci NLPt posiadają przygotowanie do udzielania tego rodzaju wsparcia, jednak ich praca jest skupiona przede wszystkim na prowadzeniu psychoterapii osób o zróżnicowanych zaburzeniach psychicznych, znajdujących się w sytuacjach kryzysowych i cierpiących z powodu różnego rodzaju objawów. Ich wsparcie obejmuje również przypadki psychologicznych deficytów rozwojowych oraz wynikających z nich zaburzeń osobowości.
  3. NLP i NLPt kształcą swoich adeptów w oparciu o radykalnie różniące się programy szkoleniowe. W przypadku NLP kurs na poziomie Praktyka, zgodnie z wymogami International Association for NLP i organizacji pokrewnych trwa co najmniej 130 godzin. Po zaliczeniu końcowej (najczęściej praktycznej) ewaluacji, adept uzyskuje Certyfikat Praktyka NLP, który uprawnia do oficjalnego stosowania NLP w swojej dziedzinie zawodowej. Według wymogów wspomnianych organizacji kurs na poziomie Mistrza NLP, będący następnym krokiem na drodze edukacji NLP trwa również minimum 130 godzin. Uzyskany certyfikat nadaje analogiczne uprawnienia jak w przypadku Praktyka NLP, lecz w odniesieniu do bardziej zaawansowanej wiedzy i metod, jakie składają się na program kursu. Aby uzyskać Certyfikat Trenera NLP potrzebne jest dodatkowe szkolenie, ale również praktyka w zakresie prowadzenia i współprowadzenia zajęć w ramach kursów Praktyka i Mistrza NLP.

Natomiast czteroletnie szkolenie w zakresie NLPt obejmuje ponad 1400 godzin (istnieją niewielkie różnice w programach poszczególnych ośrodków). Zgodnie z wymogami ramowymi ustalonymi przez Europejskie Stowarzyszenie NLPt, oprócz zajęć warsztatowo-treningowych zapoznających praktycznie z modelami i metodami NLPt, szkolenie obejmuje także zajęcia dotyczące podstaw psychopatologii i metod diagnostycznych, specyficznych zagadnień klinicznych (praca z osobami po przebytej traumie, psychosomatyka, relacyjne aspekty psychoterapii, zagadnienia etyczne i inne) oraz innych podejść w psychoterapii. Program określa także formy i ilość godzin superwizji psychoterapeutycznej, własnej psychoterapii, stażu klinicznego (w placówkach psychiatrycznych) oraz innych rodzajów rozwoju zawodowego.

  1. Kolejna różnica dotyczy tego, kto szkoli i certyfikuje. Jak już wspomniałem, NLP jest reprezentowane przez własne stowarzyszenia. Kadra trenerska szkoląca w zakresie NLP to przedstawiciele zróżnicowanych profesji. W wersji optymalnej stanowi ona przekrój tych zawodów, w których NLP jest najpowszechniej stosowane. Krótko mówiąc, trener powinien w tym przypadku integralnie łączyć kompetencje w zakresie NLP z doświadczeniem we własnej profesji oraz umiejętnością stosowania tych kompetencji dla samego siebie.

Z kolei kadra realizująca szkolenie NLPt, to tzw. „psychoterapeuci nauczający”, osoby nie tylko posiadające gruntowną wiedzę w zakresie NLPt, ale również zjawisk i mechanizmów występujących w psychoterapii, czynników terapeutycznych, jak też odpowiednie doświadczenie kliniczne. Jeden z wymogów formalnych określa, że co najmniej trzech członków kadry nauczającej powinno posiadać Europejski Certyfikat Psychoterapii nadawany przez Europejskie Stowarzyszenie Psychoterapeutyczne.

W przeciwieństwie do spopularyzowanych sloganów głoszących, że NLP jest proste, dla każdego i szybko można je opanować, szkolenie w zakresie NLPt wymaga etapów rozłożonych na lata, by uczestnicy mogli stopniowo integrować zdobywane umiejętności, ale także wydobywać lub weryfikować cechy osobowościowe niezbędne do wykonywania tego zawodu.

  1. NLP może się uczyć praktycznie każdy. Stowarzyszenia międzynarodowe nie formułują wymogów dotyczących poziomu czy rodzaju wykształcenia bazowego. Część ośrodków szkolących posiada określone kryteria i procedury naboru kandydatów na szkolenia, jednak większość czysto komercyjnych kursów jest organizowana na równie komercyjnych zasadach – wystarczy opłacić uczestnictwo.

Natomiast na psychoterapeutów NLPt mogą się kształcić w Polsce kandydaci, którzy posiadają tytuł magistra (wg kryteriów EAP wystarcza licencjat) oraz zostają pozytywnie zakwalifikowani przez kierownictwo szkolenia. Jeśli bazowe wykształcenie jest inne niż psychologiczne, medyczne czy pedagogiczne, uczestnik zdaje egzamin uzupełniający z psychologii rozwojowej i klinicznej.

  1. Certyfikacja w zakresie NLP przebiega zależnie od organizacji szkolącej. W większości przypadków ofert komercyjnych jest ona dokonywana automatycznie na koniec kursu, bez żadnych procedur zaliczenia. W ośrodkach promujących profesjonalne NLP jest wymagana końcowa ewaluacja, sprawdzająca poziom przyswojonych umiejętności. Istnieją tam też odpowiednie kryteria dopuszczania uczestnika do finalnej ewaluacji, która jest dokonywana w ośrodku szkolącym.

Z kolei szkolenie w NLPt jest traktowane jako pełne studia podyplomowe, przygotowujące do samodzielnego wykonywania profesji, która powinna spełniać wymogi właściwe dla zawodu zaufania społecznego. Dlatego końcowa faza certyfikacji jest poprzedzona wieloma egzaminami wewnętrznymi oraz stałym procesem oceny postępów czynionych przez uczestnika. Kluczową rolę w tym procesie spełnia superwizja i psychoterapia własna. Między innymi od opinii superwizora i psychoterapeuty danego uczestnika zależy jego dopuszczenie do egzaminu końcowego. Jest to zewnętrzny egzamin komisyjny – członkowie komisji to osoby nie uczestniczące w procesie szkolenia.

Nawet po zdaniu tego egzaminu, absolwent jest zobowiązany do kontynuowania (w określonej ilości) superwizji swojej praktyki. Z tego obowiązku mogą być zwolnione tylko te osoby, które są zatrudnione w ośrodku psychoterapeutycznym, gdzie ich praca jest regularnie superwizowana np. przez odpowiednio wykwalifikowany zespół terapeutyczny, do którego należą.

  1. Podnoszenie standardów NLP i NLPt leży w gestii zupełnie różnych organizacji międzynarodowych. W przypadku pierwszego są to głównie International Association for NLP (IANLP) i International Association for NLP-Institutes (IANLP-I). W przypadku drugiego – European Association for Neuro-Lingustic Psychotherapy (EANLPt).  W przeciwieństwie do organizacji NLP, członkami EANLPt mogą być tylko psychoterapeuci oraz centra psychoterapeutyczne lub stowarzyszenia lokalne reprezentujące NLPt. EANLPt jest z kolei członkiem European Association for Psychotherapy, podlega jego nadzorowi i musi spełniać wszystkie wymogi tej nadrzędnej organizacji.

 

Podobieństwa i różnice między NLP i NLPt – podsumowanie

Neurolingwistyczne programowanie

NLP

 Neuro-lingwistyczna psychoterapia

NLPt
Główne źródła inspiracji Psychoterapia (Perls, Satir, Erickson), semantyka ogólna (Korzybski), lingwistyka (Chomsky), cybernetyka, szkoła z Palo Alto (Satir, Bateson i inni), teoria modelowania (Bandura) Psychoterapia, semantyka ogólna (Korzybski), lingwistyka (Chomsky), cybernetyka, szkoła z Palo Alto (Satir, Bateson i inni), teoria modelowania (Bandura), strukturalizm (Piaget), konstruktywizm (Glasersfeld), inne
Narzędzia Proste, krótkie techniki Rozbudowane metody uwzględniające większą złożoność oraz wielopoziomowość zjawisk psychologicznych
Sposoby wprowadzania zmiany Główny akcent na zastosowanie technik Techniki jako narzędzia pomocnicze w procesie terapeutycznym; zmiana może być osiągana bez użycia technik, w oparciu o relację terapeutyczną
Ukierunkowanie uwagi Na przyszłość i cele Na przyszłość i cele, z uwzględnieniem pracy nad źródłami problemów obecnymi w przeszłości
Adresaci Osoby względnie dobrze zintegrowane i radzące sobie w życiu, nastawione na dalszy rozwój Osoby cierpiące z powodu zróżnicowanych zaburzeń psychicznych, o zróżnicowanym pochodzeniu; także dążące do podnoszenia jakości swojego życia
Czas trwania interwencji Interwencje krótkoterminowe Psychoterapia krótko, średnio i długoterminowa
Czas trwania szkoleń certyfikacyjnych 130 g. w przypadku poszczególnych kursów (wg wymogów IANLP) Min. Czteroletnie szkolenie – ok. 1400 g. lub więcej
Zawartość szkolenia Modele i metody NLP Modele i metody NLP, różnorodne zagadnienia kliniczne, etyczne, diagnostyczne (dotyczące także innych podejść), superwizja, terapia własna, staż kliniczny, inne
Kadra szkoląca Certyfikowani trenerzy NLP Psychoterapeuci nauczający, klinicyści, superwizorzy
Charakter szkoleń i kryteria naboru uczestników Szkolenia otwarte o elastycznych kryteriach naboru Szkolenia zamknięte; wymagane są od kandydatów: stopień magistra, predyspozycje osobowościowe, umiejętności społeczne itp.
Certyfikacja W profesjonalnym NLP wewnętrzny test praktyczny Wielostopniowe zaliczenia wewnętrzne oraz końcowy egzamin zewnętrzny
Organizacje międzynarodowe International Association for NLP oraz International Association for NLP-Institutes European Association for NLPt, będące członkiem European Association for Psychotherapy

 

W niniejszym tekście skupiłem się na odrębnej historii i specyfice NLP i NLPt. Wiedza na ten temat wymaga uporządkowania i usystematyzowania, by zapobiec nieporozumieniom wynikającym z dezorientacji, jaka na ten temat istnieje w naszym kraju. Z konieczności musiałem pominąć zagadnienia bardziej szczegółowe dotyczące założeń i modeli teoretycznych oraz metodologii obu systemów. Zainteresowani mogą znaleźć więcej informacji na temat NLPt w: Huflejt-Łukasik M., Peczko B. K. (2011). Neurolingwistyczna psychoterapia. W: Grzesiuk L., Suszek H. (red.), Psychoterapia – szkoły i metody. Podręcznik akademicki (s. 299-323). Warszawa, Wyd. Eneteia.