Wiedza na temat medytacji wschodniej zaczęła docierać na Zachód również dzięki przybyciu do USA i Europy hinduskich autorytetów w tej dziedzinie, jak Swami Vivekananda (1863-1902), Śri Aurobindo (1872-1950), Paramahansa Yogananda (1893-1952), a później Maharishi Mahesh Yogi (1918-2008) i inni.
Siła oddziaływania tradycji indyjskiej na myśl zachodnią była znacząca, a inspirowali się nią przedstawiciele różnych dziedzin – od filozofii (np. Arthur Schopenhauer, a w Polsce Wincenty Lutosławski, brat kompozytora Witolda), przez fizykę (np. Albert Einstein, Niels Bohr, Erwin Schrödinger, Robert Oppenheimer), literaturę, w tym poezję (np. Goethe, Mark Twain, a w Polsce Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Bolesław Leśmian), po psychologię i psychoterapię (np. Carl Gustav Jung, Roberto Assagioli, a później psychologia humanistyczna i transpersonalna).
Jednak dla rozwoju psychoterapii stosującej medytację uważności największe znaczenie miała migracja buddystów na Zachód, która nastąpiła po II wojnie światowej, co było spowodowane prześladowaniami ze strony komunistów w Wietnamie, Korei czy Chinach. Tuż przed całkowitym zajęciem Tybetu przez wojska Mao, wielu tamtejszych wysokich rangą mistrzów medytacji rozpoczęło przez Himalaje exodus do Indii Północnych. Następnie wielu z nich trafiło do Ameryki i Europy. Wśród nich byli m.in. czołowi przywódcy duchowi Tybetańczyków – XVI Karmapa (1924-1981), Rangdziung Rigpe Dordże, uchodzący za największego współczesnego jogina Tybetu oraz XIV Dalajlama, Tenzin Gyatso, późniejszy laureat Pokojowej Nagrody Nobla. W efekcie, w skali nigdy wcześniej nie spotykanej, mieszkańcy Zachodu zyskali możliwość praktycznego poznawania metod medytacji “z pierwszej ręki”, od doświadczonych i wykwalifikowanych nauczycieli, a nie tylko z pełnych błędów i nieścisłości przekładów.
Jednym z następstw zainteresowania zachodnich naukowców oraz nauczycieli buddyjskich wymianą idei i inspiracji, było powołanie do istnienia Mind and Life Institute (Instytutu Umysłu i Życia), którego korzenie sięgają roku 1985, gdy spotkali się jego późniejsi liderzy, w tym Dalajlama. Wśród nich był również chilijski biolog, współtwórca kognitywistyki Francisco Varella, uchodzący za jednego z czołowych przedstawicieli konstruktywizmu w nauce. Do 2015 r. Instytut zorganizował 30 interdyscyplinarnych konferencji, integrujących współczesną wiedzę naukową z filozofią i doświadczeniem medytacyjnym buddyzmu. Do grona jego stałych współpracowników dołączyli m.in. Newcamb Greenleaf (informatyka), Jeremy Hayward (fizyka i filozofia nauki), Robert B. Livingston (neurobiologia i medycyna), Eleanor Rosch (kognitywistyka), Daniel Goleman (psychologia), Paul Eckman (psychologia), Richard Davidson (psychologia, neuropsychologia i psychiatria), Clifford Saron (biologia i neuronauka). Dzięki tak rozwijającej się współpracy powstało również wiele publikacji książkowych, niektóre tłumaczone także na język polski (np. “Emocje destrukcyjne”, “Świadomość emocjonalna”).
Wśród licznych psychologów, psychoterapeutów i lekarzy, którzy zainteresowali się wschodnimi metodami medytacji oraz ich zastosowaniem w profesjonalnej pomocy na Zachodzie, znalazł się amerykański lekarz i psychoterapeuta John Kabat-Zinn, specjalizujący się w pomocy pacjentom cierpiącym z powodu wysokiego poziomu stresu. Odkrył, że medytacja uważności jest narzędziem szczególnie pomocnym w tego rodzaju pracy. W jaki sposób Kabat-Zinn zaadoptował tę prastarą metodę do potrzeb współczesnego człowieka, poznamy w kolejnej części niniejszego tekstu.
Benedykt Krzysztof Peczko
